บันทึกความทรงจำ "คุณครู...ใบไม้"

ภาพจาก : https://www.thaigreenagro.com                 ข้าวเม่า ในภาษาอีสานออกเสียงว่า เข่าเหม่า อาหารทานเล่นที่มีให้ทานเฉพาะฤดูก่อนการเก็บเกี่ยว กลิ่นหอมและความมันของน้ำนมข้าวเป็น เสน่ห์ที่ชวนหลงใหล  ตะกร้าใบใหญ่ที่อัดแน่นไปด้วยรวงข้าวที่กำลังมีน้ำนมข้าว แม้ในยามที่ยังประดับอยู่ที่รวงยังหอมส่งกลิ่นให้ได้สัมผัสรสธรรมชาติอยู่เนืองๆ                พอได้ข้าวมา สิ่งแรกที่ต้องทำคือการฟาดเมล็ดข้าวให้หลุดร่วงจากรวง ก่อนจะนำข้าวเปลือกนั้นมาลอยน้ำเพื่อคัดเมล็ดที่ลีบออก ซาวเมล็ดที่ลอยน้ำออก เพราะเป็นเมล็ดลีบ จากนั้นนำข้าวที่เหลือนึ่งในหวดทั้งที่ยังมีเปลือก ยกพักและผึ่งไว้ ก่อนนำมาคั่วต่อเพื่อดึงความหอมของข้าวออกมาให้มากที่สุด  ขั้นตอนการเตรียมข้าวนั้นหลายขั้นตอน เฝ้ามองวิธีการทำก็เพลินดี จะทำข้าวเม่าครั้งหนึ่งต้องอาศัยกำลังจากหลายคน ญาติๆ จึงมาช่วยกันตั้งแต่ขั้นตอนการคัดข้าวจนมาถึงขั้นตอนสำคัญหลังจากคั่วเสร็จ คือขั้นตอนการตำ                 การตำข้า...

                  พฤศจิกายน ย่างเข้าฤดูหนาวแล้ว ช่วงนี้อีสานบ้านเราคงจะวุ่นอยู่กับการเกี่ยวข้าว ทุ่งนายามนี้บางแห่งข้าวสุกงอมน้อมต่ำลง รอเคียวเกี่ยว บางที่คงเหลือแต่ตอซัง นานวันเข้าก็ผุพังแลเปื่อยเน่าเป็นปุ๋ยลงดิน หมุนเวียนอยู่อย่างนี้เป็นวัฏจักร           ข้าว คือพลังแห่งชีวิตและคือชีวิตของชาวนา ที่มาภาพ : http://www.oknation.net/blog/home/user_data/file_data/201309/23/51094c31a.jpg            นับตั้งแต่ท้องทุ่งอันว่างเปล่า กลายเป็นท้องนาเขียวขจี กระทั่งเปลี่ยนไปเป็นทุ่งสีทอง ชาวนาทุกคนมีชีวิตที่ผูกพัน เคารพและศรัทธาในวิถีการทำนา เห็นได้จากพิธีกรรมต่างๆ ที่แสดงให้เห็นถึงความเคารพ นอบน้อมต่อข้าวที่เป็นดั่งพลังแห่งชีวิต ผมเองถึงแม้จะเป็นเด็กที่เติบโตมากับป่าเขา แต่ความรักและความผูกพันกับทุ่งนาก็ยังมีให้ได้คิดถึงอยู่มากพอควร...           จำได้ว่าตอนเด็กๆ พ่อกับแม่จะพาไปบ้านย่าบ่อยครั้ง บ้านย่าทำนาเป็นอาชีพหลัก เลี้ยงควายหลายสิบตัว มีล้อเกวียนเก่าๆ ไม่ไ...

          แดดอ่อนๆ สอดลอดผ่านพุ่มไทรเป็นลำแสงบางๆ นวลตา  กระทบไทรใบเล็กที่ร่วงลงมาจากกิ่งเบื้องบนที่อยู่สูงตระหง่านคล้ายพรมที่ปูทอดตลอดรัศมีร่มไม้ มองดูร่มรื่น...ชวนให้นั่งเล่นเสียจริง  ทุกเช้านักเรียนตัวเล็กๆ เมื่อมาถึงโรงเรียนจะหยิบไม้กวาดทางมะพร้าวคนละด้าม เก็บกวาดใบไม้ใต้ลานไทรจนสะอาดตา สามารถวิ่งเล่นและพักผ่อนหย่อนใจ...  เมื่อตระหนักถึงคุณค่า การดูแลรักษาจึงเป็นหน้าที่ของเราทุกคน ไทร ที่มา : http://rspg.dusit.ac.th/index.php?name=find&tree=%E0%B8%97&page=0 ไทรงาม ยามแผ่ ก้านกิ่ง แอบอิง แอนกาย คลายเหงา ปืนป่าย ภายใต้ ร่มเงา รากเจ้า โหนเล่น เช่นฝูงลิง .. ..           ร่มไม้ที่แผ่กิ่งก้านสาขานอกจากจะให้ร่มเงาแล้ว ยังเป็นเหมือนเครื่องเล่นในสวนสนุกของเด็กๆ เพราะรากที่ดิ่งทิ้งทอดลงมาตามแรงโน้มถ่วง คล้ายเชือกเส้นเล็กบ้างใหญ่บ้าง ถูกรวบขมวดปลายเป็นปม จากหลายเส้นทำให้มองดูเป็นสายเชือกไทรขนาดกำมือ ใช้สำหรับโหนเล่น บางคนชอบความผาดโผนก็จะมีท่าแปลกๆ มาเล่นโชว์เพื่อนๆ เป็นประจำ เมื่อรวมตัวกันจ...

กรอบแกรบๆ !!!.........                   เสียงใบไม้แห้งที่ร่วงเกลื่อนภายใต้ดงไม้ขนาดต่างๆ ซึ่งเติบโต เบียดบังกันเพื่อแผ่ใบรับแสง ทำให้บางต้นแม้ยืนต้นมานานมากแล้ว แต่ทว่าลำต้นไม่ใหญ่เท่าใดนัก ใบแห้งที่ร่วงลงพื้นดินเหมือนพรมสีชาแกมเหลืองที่ปูแผ่ทั่วพื้นที่...  นอนทอดร่างรอการผุพังไปตามกาลเวลา... ขณะเดินจึงเกิดเสียงกรอบแกรบ ตามฝีเท้าเล็กๆ ของเด็กๆ .. ..           ลูกตาดำที่กลอกไปมา เหลียวซ้ายแลขวา คล้ายกำลังหาอะไรบางของเด็กน้อย มีแววความหวังและความตื่นเต้นปนกัน แน่นอนทีเดียวว่าฤดูร้อนเช่นนี้ ต้องมีกิจกรรมสนุกๆ เกิดขึ้น และที่แน่นอนยิ่งกว่าก็คงจะหนีจากวิถีธรรมชาติ แบบที่อยู่กับป่าเขา ต้นน้ำ ลำธาร ใกล้หมู่บ้านไม่พ้นอีกตามเคย ..           มือเล็กๆ ถือถุงหิ้วพลาสติก บ้างสะพายย่าม ภายในมีผลไม้ป่าชนิดหนึ่ง ผลรีๆ ขนาดประมาณนิ้วก้อย ผิวมันวาว มีทั้งสีแดงเข้ม ส้มอมเหลือง ไปจนถึงเขียวผิวมะนาว สีสันสวยงามอยู่ในพวงเดียวกัน ผลสุกสีแดงช้ำรสชาติจะหวาน หากสุกประมาณหนึ่งรสชาติจะหวานและฝาดปนกัน ...

                    ม่านหมอกบางๆ ยามที่ดวงอาทิตย์ดวงโตกำลังจะลาลับขอบฟ้า ขับให้แสงที่แผ่มานั้นเป็นสีแดงส้มและเมื่อสะท้อนกับเมฆกลุ่มเล็กกลุ่มน้อยที่ลอยเกลื่อนฟ้า จะกลายเป็นท้องฟ้าสีแดงก่ำ ทั้งสวยงามน่าดูแต่ขณะเดียวกันก็ซ่อนความน่ายำเกรงไว้ทุกครั้งเมื่อแหงนมอง ฟ้ายามแลงเช่นนี้ พ่อมักจะชี้ให้ผมดูบ่อยๆ พ่อว่าเป็น "เลือดยักษ์กุมภัณฑ์" ซึ่งอาจมีเรื่องเล่าหรือตำนานอันเป็นที่มาของชื่อเรียกท้องฟ้าลักษณะนี้....  แลเบื้องล่างคือท้องทุ่ง.... ที่บัดนี้มีดอกหญ้าหลากชนิดกำลังชูช่อไหวติงตามทางลมที่พัดผ่าน บางช่อตูมเต่งพร้อมสัมผัสไอหมอกและบานรับแดดอุ่นๆ ในยามเช้าของวันพรุ่ง บรรยากาศยามเย็นเช่นนี้ บอกให้เรารู้ว่า ฤดูหนาว...มาเยือนแล้ว                     เมื่อแสงยิ่งอ่อนแรงลงทีไร... ลมแผ่วๆ ที่บางเบาเมื่อช่วงเย็น บัดนี้กลับพัดพาความหนาวเหน็บมากระทบผิวกายให้เย็นเยือกหนักขึ้นทุกที เสียงจักจั่นเรไรก้องอยู่ทั่วไปชวนให้หลับไหลไปกับเสียงขับกล่อมของบทเพลงธรรมชาตินั้น... ดึกขึ้นน้ำค้างลงจัด... บ้านไม...

...หอมกลิ่นข้าว                    แดดอ่อนๆ ยามเช้าตรู่ สาดกระทบละอองไอบางๆ จากหวดบนหม้อนึ่ง ภายในมีข้าวสารเหนียวที่หม่าไว้ข้ามคืน (หม่า คือ การนำข้าวสารเหนียวแช่ในน้ำ) ปิดด้วยฝาหม้อที่พอดีกับปากหวดนึ่งข้าว มีไม้ฟืนเป็นแหล่งให้ความร้อนทดเข้าออกระหว่างก้อนเส้าหินสามก้อนที่วางสามมุมบนพื้นดิน มีเด็กชายแกละนั่งตั่งไม้คอยสังเกตการณ์อยู่อย่างใกล้ชิด สักพักจะต้องเปิดดูว่าข้าวเหนียวที่นึ่งนั้นได้ที่พอจะทิกหรือยัง (ทิก คือ การพลิกข้าวเหนียวจากก้นหวดขึ้นมาด้านบนเพื่อให้อีกด้านสุกเท่ากัน) ขั้นตอนการทิกข้าวแม่หรือพ่อจะจัดการด้วยตัวเอง ส่วนผมแค่สังเกตการณ์อย่างที่บอก และทันทีที่ข้าวสุกข้าวเหนียวปั้นแรกจะตกเป็นของผู้สังเกตการณ์ก่อน...555 ที่มา : http://www.openbase.in.th/node/10696                     เมื่อข้าวสุกแม่จะนำกระด้งพรมน้ำมาวางก่อนจะนำข้าวเหนียวมาส่าย การส่ายข้าว หมายถึงนำข้าวเหนียวมาทิกลงบนกระด้ง บางพื้นที่แถบอีสานจะทิกลงบนกระโบมแล้วใช้ไม้ขัดหม้อเกลี่ยไปมาเพื่อให้ไอร้อนระเหยออกไป...